Na dzisiaj przygotowałem lekki wpis o ciekawych, dziwacznych, zabawnych, fachowych słowach, nazwach i pojęciach biologicznych (oraz z dziedzin pokrewnych). Nic długiego, skomplikowanego i rozbudowanego, ale interesującego, przydatnego i zwiększającego wiedzę – jak najbardziej.
Szczeżuja – małż z rodzaju
szczeżuja, żyjąca także w Polsce. Jest u nas pospolita, chociaż
zanieczyszczenia wód mogą tę jej cechę nieco osłabiać, gdyż wymaga dobrej
jakości wody. Szczeżuje wykorzystywane są w oczyszczalniach ścieków do
biomonitoringu.
szczeżuja, żyjąca także w Polsce. Jest u nas pospolita, chociaż
zanieczyszczenia wód mogą tę jej cechę nieco osłabiać, gdyż wymaga dobrej
jakości wody. Szczeżuje wykorzystywane są w oczyszczalniach ścieków do
biomonitoringu.
Przeczytaj także: Czy woda z kranu jest szkodliwa? Czy można
ją pić bez przegotowania?
ją pić bez przegotowania?
Maczugowiec – morfologiczna forma
bakterii, jedna spośród wielu (m.in. paciorkowców, pałeczek, laseczek,
ziarenkowców czy śrubowców). Znaną bakterią o formie maczugowca jest maczugowiec
błonicy (Corynebacterium diphtheriae)
wywołujący błonicę (dyfteryt).
bakterii, jedna spośród wielu (m.in. paciorkowców, pałeczek, laseczek,
ziarenkowców czy śrubowców). Znaną bakterią o formie maczugowca jest maczugowiec
błonicy (Corynebacterium diphtheriae)
wywołujący błonicę (dyfteryt).
 |
| Kecalkoatl, za: Gabo Silvermender |
Kecalkoatl – jeden z największych
pterozaurów, a zarazem największych zwierząt latających, jakie kiedykolwiek
istniały. Żywił się padliną i niedużymi dinozaurami. Na zdjęciu powyżej jest
model kecalkoatla rzeczywistych rozmiarów i człowiek dla porównania. Robi
niesamowite wrażenie, prawda?
pterozaurów, a zarazem największych zwierząt latających, jakie kiedykolwiek
istniały. Żywił się padliną i niedużymi dinozaurami. Na zdjęciu powyżej jest
model kecalkoatla rzeczywistych rozmiarów i człowiek dla porównania. Robi
niesamowite wrażenie, prawda?
Przeczytaj także: Co powinniśmy wiedzieć o dinozaurach?
Biczykoodwłokowce – rząd
stawonogów z gromady pajęczaków, które zamieszkują tereny podzwrotnikowe. Nazwa
pochodzi od długiego biczyka obecnego na odwłoku samców. Biczykoodwłokowce mają
uroczą nazwę łacińską: Uropygi.
stawonogów z gromady pajęczaków, które zamieszkują tereny podzwrotnikowe. Nazwa
pochodzi od długiego biczyka obecnego na odwłoku samców. Biczykoodwłokowce mają
uroczą nazwę łacińską: Uropygi.
 |
| Biczykoodwłokowiec z rodzaju Hypoctonus. Autor: Bernard Dupont |
Chiazma – jest połączeniem
fragmentów chromosomów w miejscu, gdzie zaszła wymiana ich odcinków w trakcie
crossing-over (procesu typowego dla rozmnażania płciowego, zwiększającego
różnorodność genetyczną), czyli podczas gametogenezy (powstawania komórek
płciowych), w trakcie mejozy.
fragmentów chromosomów w miejscu, gdzie zaszła wymiana ich odcinków w trakcie
crossing-over (procesu typowego dla rozmnażania płciowego, zwiększającego
różnorodność genetyczną), czyli podczas gametogenezy (powstawania komórek
płciowych), w trakcie mejozy.
Przeczytaj także: Genetyka dla zabieganych, czyli jak
zrozumieć podstawy genetyki?
zrozumieć podstawy genetyki?
Nondysjunkcja – nazwa polska jest
typowym anglicyzmem i pochodzi od nondisjunction,
czyli nierozdzielność, niepodzielenie się. W genetyce nondysjunkcja oznacza
nierozejście się chromosomów w czasie mejozy (podczas anafazy), co skutkuje tym,
że jedna gameta ma o jeden chromosom danej pary za dużo (trisomia), a druga
gameta ma jeden chromosom za mało (monosomia). Nondysjunkcja jest więc
przyczyną mutacji chromosomowych.
typowym anglicyzmem i pochodzi od nondisjunction,
czyli nierozdzielność, niepodzielenie się. W genetyce nondysjunkcja oznacza
nierozejście się chromosomów w czasie mejozy (podczas anafazy), co skutkuje tym,
że jedna gameta ma o jeden chromosom danej pary za dużo (trisomia), a druga
gameta ma jeden chromosom za mało (monosomia). Nondysjunkcja jest więc
przyczyną mutacji chromosomowych.
 |
| Duży wykrot na zachód od Poznania, ja obok dla porównania rozmiaru |
Wykrot – słowo to osobom z
wiejskich miejscowości oraz tym, którzy z różnych powodów regularnie chodzą w
teren (np. biolodzy terenowi, rolnicy, hydrolodzy, geolodzy itd.) zapewne jest
dobrze znane, ale mieszczuchom takim jak ja trzeba je przypominać. Wykrot to po
prostu dziura po wyrwanym z korzeniami drzewie (przez wichurę na przykład),
które zwykle leży zaraz obok. Samo przewrócone drzewo również określane jest
wykrotem.
wiejskich miejscowości oraz tym, którzy z różnych powodów regularnie chodzą w
teren (np. biolodzy terenowi, rolnicy, hydrolodzy, geolodzy itd.) zapewne jest
dobrze znane, ale mieszczuchom takim jak ja trzeba je przypominać. Wykrot to po
prostu dziura po wyrwanym z korzeniami drzewie (przez wichurę na przykład),
które zwykle leży zaraz obok. Samo przewrócone drzewo również określane jest
wykrotem.
Przeczytaj także: Ta straszna mitoza i mejoza
Poryblin – porybliny to
stosunkowo rzadkie, rosnące w zbiornikach wodnych rośliny z gromady widłaków,
która niegdyś w świecie roślinności panowała na Ziemi (znane ilustracje
dinozaurów często są ozdobione ogromnymi widłakami, paprociami i skrzypami). W
Polsce występuje poryblin jeziorny i kolczasty.
stosunkowo rzadkie, rosnące w zbiornikach wodnych rośliny z gromady widłaków,
która niegdyś w świecie roślinności panowała na Ziemi (znane ilustracje
dinozaurów często są ozdobione ogromnymi widłakami, paprociami i skrzypami). W
Polsce występuje poryblin jeziorny i kolczasty.
 |
|
Poryblin jeziorny. Autorka: Daria Inozemtseva
|
Czepiec – jest jednym z
przedżołądków przeżuwaczy, czyli np. krów. Drugi w kolejności po żwaczu
(bogatym w słynne mikroorganizmy metabolizujące włókno i produkujące gaz
cieplarniany, metan), a za nim są księgi, po których następuje czwarta komora –
trawieniec.
przedżołądków przeżuwaczy, czyli np. krów. Drugi w kolejności po żwaczu
(bogatym w słynne mikroorganizmy metabolizujące włókno i produkujące gaz
cieplarniany, metan), a za nim są księgi, po których następuje czwarta komora –
trawieniec.
Przeczytaj także: Czy
żywność była kiedyś smaczniejsza i zdrowsza?
żywność była kiedyś smaczniejsza i zdrowsza?
OTU – z angielskiego operational taxonomic unit, czyli
operacyjne jednostki taksonomiczne. Służą genetykom i bioinformatykom do klasyfikowania
osobników, gatunków, rodzajów, rodzin itd. za pomocą technik genetyki
molekularnej, np. identyfikacji bakterii po zsekwencjonowaniu ich genu
kodującego 16s RNA.
operacyjne jednostki taksonomiczne. Służą genetykom i bioinformatykom do klasyfikowania
osobników, gatunków, rodzajów, rodzin itd. za pomocą technik genetyki
molekularnej, np. identyfikacji bakterii po zsekwencjonowaniu ich genu
kodującego 16s RNA.
 |
| Wizerunek mikromanipulatora pod mikroskopem. Za: http://www.rynekzdrowia.pl |
Mikromanipulator – urządzenie do
przeprowadzania różnego rodzaju operacji pod mikroskopem. Naukowiec steruje
mikromanipulatorem, mogąc przesuwać bardzo drobne przedmioty. Jednym z
powszechniejszych zastosowań mikromanipulatora jest np. sztuczne zapłodnienie in vitro z wprowadzeniem plemnika do
oocytu.
przeprowadzania różnego rodzaju operacji pod mikroskopem. Naukowiec steruje
mikromanipulatorem, mogąc przesuwać bardzo drobne przedmioty. Jednym z
powszechniejszych zastosowań mikromanipulatora jest np. sztuczne zapłodnienie in vitro z wprowadzeniem plemnika do
oocytu.
Przeczytaj także: Czym się różni pajęczak od pająka?
Zaleszczotek – podobnie jak
biczykoodwłokowce, zaleszczotki są stawonogami z gromady pajęczaków. U nas
popularny jest zaleszczotek książkowy. Jest to drobne zwierzątko,
przypominające nieco skrzyżowanie skorpiona z kleszczem i – jak nazwa wskazuje
– bytujące w księgozbiorach.
biczykoodwłokowce, zaleszczotki są stawonogami z gromady pajęczaków. U nas
popularny jest zaleszczotek książkowy. Jest to drobne zwierzątko,
przypominające nieco skrzyżowanie skorpiona z kleszczem i – jak nazwa wskazuje
– bytujące w księgozbiorach.
 |
|
Tradycyjna eza. Autor: Jeffrey M. Vinocur
|
Eza – prosty przyrząd stosowany
głównie w laboratoriach mikrobiologicznych oraz hodowli komórkowych in vitro, do posiewania komórek
eukariotycznych lub bakteryjnych w naczyniach hodowlanych czy na pożywkach. Ezy
mogą mieć różne kształty. Tradycyjna eza (pętla bakteriologiczna) to zapętlony
drucik. Obecnie jednak często stosuje się plastikowe ezy jednorazowe dla
zmniejszenia ryzyka zakażenia.
głównie w laboratoriach mikrobiologicznych oraz hodowli komórkowych in vitro, do posiewania komórek
eukariotycznych lub bakteryjnych w naczyniach hodowlanych czy na pożywkach. Ezy
mogą mieć różne kształty. Tradycyjna eza (pętla bakteriologiczna) to zapętlony
drucik. Obecnie jednak często stosuje się plastikowe ezy jednorazowe dla
zmniejszenia ryzyka zakażenia.
Przeczytaj także: Jak wygląda laboratorium mikrobiologiczne,
histologiczne, genetyczne?
histologiczne, genetyczne?
Rewersja – w biologii ewolucyjnej
jest to zjawisko polegające na ponownym wystąpieniu cech, które uprzednio
zostały zredukowane. Na przykład zęby u płazów, które ewoluując z ryb najpierw
je utraciły. Inny przykład rewersji to brak zróżnicowania zębów u waleni.
Rewersja może też dotyczyć DNA i mutacji zmieniających sekwencje do poprzedniej
wersji. Warto zauważyć, że rewersja to pojęcie względne, ponieważ zależnie od
tego do jakiej grupy organizmów porównujemy dany gatunek czy rodzaj i jego
cechę, będzie mogła być ona rewersyjna lub nie.
jest to zjawisko polegające na ponownym wystąpieniu cech, które uprzednio
zostały zredukowane. Na przykład zęby u płazów, które ewoluując z ryb najpierw
je utraciły. Inny przykład rewersji to brak zróżnicowania zębów u waleni.
Rewersja może też dotyczyć DNA i mutacji zmieniających sekwencje do poprzedniej
wersji. Warto zauważyć, że rewersja to pojęcie względne, ponieważ zależnie od
tego do jakiej grupy organizmów porównujemy dany gatunek czy rodzaj i jego
cechę, będzie mogła być ona rewersyjna lub nie.
 |
|
Skamieniałość ediakariańskiego gatunku Dickinsonia costata. Za: Merikanto, Wikimedia
|
Ediakar – okres sprzed około 600
milionów lat, w którym nastąpiła „ewolucyjna eksplozja” organizmów
wielokomórkowych. To właśnie z tamtych czasów znane są najstarsze
wielokomórkowce, choć w prostszych formach istniały najprawdopodobniej
wcześniej. Sama nazwa pochodzi od wzgórz Ediacara w Australii, gdzie pierwszy
raz odkryto faunę ediakariańską.
milionów lat, w którym nastąpiła „ewolucyjna eksplozja” organizmów
wielokomórkowych. To właśnie z tamtych czasów znane są najstarsze
wielokomórkowce, choć w prostszych formach istniały najprawdopodobniej
wcześniej. Sama nazwa pochodzi od wzgórz Ediacara w Australii, gdzie pierwszy
raz odkryto faunę ediakariańską.
Przeczytaj także: Jak ewoluowały wieloryby i delfiny?
Syncytium – komórka mająca więcej
niż jedno jądro komórkowe, która powstała przez połączenie się komórek
jednojądrowych. Syncytia u zwierząt, w tym ludzi, są typowe w tkance mięśni
poprzecznie prążkowanych. Odmiennym pojęciem jest endoreduplikacja, czyli replikacja
materiału genetycznego komórki bez podziału samej komórki, która w efekcie ma
zwielokrotniony genom. Zjawisko to w trofoblastach (tkankach zarodków ssaków,
które rozwijają się w łożysko) jest czymś normalnym.
niż jedno jądro komórkowe, która powstała przez połączenie się komórek
jednojądrowych. Syncytia u zwierząt, w tym ludzi, są typowe w tkance mięśni
poprzecznie prążkowanych. Odmiennym pojęciem jest endoreduplikacja, czyli replikacja
materiału genetycznego komórki bez podziału samej komórki, która w efekcie ma
zwielokrotniony genom. Zjawisko to w trofoblastach (tkankach zarodków ssaków,
które rozwijają się w łożysko) jest czymś normalnym.
 |
| Amfitryta lamparcia (lampart morski). Autor: Bruno Navez |
Amfitryta lamparcia – drapieżny
ssak płetwonogi, przed rokiem 2015 nazywany po prostu lampartem morskim. Został
przemianowany na amfitrytę wraz z całą masą innych zmian, takich jak np. foki
szarej na szarytkę morską, świnki domowej na kawię domową, wilka grzywiastego
na pampasowca grzywiastego czy syreny na brzegowce.
ssak płetwonogi, przed rokiem 2015 nazywany po prostu lampartem morskim. Został
przemianowany na amfitrytę wraz z całą masą innych zmian, takich jak np. foki
szarej na szarytkę morską, świnki domowej na kawię domową, wilka grzywiastego
na pampasowca grzywiastego czy syreny na brzegowce.
Przeczytaj także: Krokuta zamiast hieny, pampasowiec zamiast
wilka. Dlaczego zmieniono polskie nazwy ssaków świata?
wilka. Dlaczego zmieniono polskie nazwy ssaków świata?
Wychuchol – niewielki ssak z
rzędu owadożernych (lub ryjówkokształtnych, zależnie od przyjętej
klasyfikacji). Przypomina kreta (należy do rodziny kretowatych) i występuje w
Pirenejach (wychuchol pirenejski) oraz w Rosji, Ukrainie i Kazachstanie
(wychuchol ukraiński).
rzędu owadożernych (lub ryjówkokształtnych, zależnie od przyjętej
klasyfikacji). Przypomina kreta (należy do rodziny kretowatych) i występuje w
Pirenejach (wychuchol pirenejski) oraz w Rosji, Ukrainie i Kazachstanie
(wychuchol ukraiński).
 |
| Wychuchole. Źródło |
Ortolog – pojęcie wykorzystywane
w bioinformatyce, oznaczające sekwencję DNA, RNA lub białko, które powstało
podczas specjacji, czyli wydzielenia się nowego gatunku. Ortologiem jest np.
hemoglobina człowieka i hemoglobina szympansa. Z kolei paralogiem jest
sekwencja czy białko powstałe przez duplikację u wspólnego przodka, np. gen
kodujący hemoglobinę człowieka oraz gen kodujący mioglobinę u człowieka, która
powstała przez duplikację genu hemoglobiny, a następnie jego mutację.
w bioinformatyce, oznaczające sekwencję DNA, RNA lub białko, które powstało
podczas specjacji, czyli wydzielenia się nowego gatunku. Ortologiem jest np.
hemoglobina człowieka i hemoglobina szympansa. Z kolei paralogiem jest
sekwencja czy białko powstałe przez duplikację u wspólnego przodka, np. gen
kodujący hemoglobinę człowieka oraz gen kodujący mioglobinę u człowieka, która
powstała przez duplikację genu hemoglobiny, a następnie jego mutację.
Przeczytaj także: Jakie
choroby mogą się pojawić w Polsce przez globalne ocieplenie?
choroby mogą się pojawić w Polsce przez globalne ocieplenie?
Tityna – jedno z największych
znanych białek, które występuje w mięśniach poprzecznie prążkowanych u zwierząt
kręgowych. Buduje sarkomer (funkcjonalną jednostkę tkanki mięśniowej
poprzecznie prążkowanej) utrzymując włókienka miozyny z linią Z sarkomeru.
znanych białek, które występuje w mięśniach poprzecznie prążkowanych u zwierząt
kręgowych. Buduje sarkomer (funkcjonalną jednostkę tkanki mięśniowej
poprzecznie prążkowanej) utrzymując włókienka miozyny z linią Z sarkomeru.
Prowadzenie bloga naukowego
wymaga ponoszenia kosztów. Merytoryczne przygotowanie do napisania artykułu to
często godziny czytania podręczników i publikacji. Zdecydowałem się więc
stworzyć profil na Patronite,
gdzie w prosty sposób można ustawić comiesięczne wpłaty na rozwój bloga. Dzięki
temu może on funkcjonować i będzie lepiej się rozwijać. Pięć lub dziesięć
złotych miesięcznie nie jest dla jednej osoby dużą kwotą, ale przy wsparciu
wielu staje się realnym, finansowym patronatem bloga, dzięki któremu mogę
poświęcać więcej czasu na pisanie artykułów.
wymaga ponoszenia kosztów. Merytoryczne przygotowanie do napisania artykułu to
często godziny czytania podręczników i publikacji. Zdecydowałem się więc
stworzyć profil na Patronite,
gdzie w prosty sposób można ustawić comiesięczne wpłaty na rozwój bloga. Dzięki
temu może on funkcjonować i będzie lepiej się rozwijać. Pięć lub dziesięć
złotych miesięcznie nie jest dla jednej osoby dużą kwotą, ale przy wsparciu
wielu staje się realnym, finansowym patronatem bloga, dzięki któremu mogę
poświęcać więcej czasu na pisanie artykułów.
Przeczytaj także: Co się dzieje ze skórą po zrobieniu tatuażu? Czy tatuaże są szkodliwe dla zdrowia?
"nazwa polska jest typową angielszczyzną" – myślę, że należałoby raczej napisać, że nazwa polska jest typowym anglicyzmem. W artykule wspomniana jest eza, a nie ma mowy o głaszczce. Chyba ją też warto wymienić, to dość sympatyczne narzędzie i mające do tego całkiem zabawną nazwę (: