Czy ptaki to dinozaury? Zapewne spotkaliście się co najmniej raz ze stwierdzeniem, że ptaki to dinozaury. Jeśli nie, to być może zdziwi Was, że to prawda. Przynajmniej jeżeli posługujemy się jedną z uznawanych systematyk biologicznych – kladystyką. Na tym tle – mieszania klasyfikacji – powstało trochę nieporozumień, dlatego postanowiłem napisać krótki tekst, w którym je wyjaśnię.
 |
| Za: Dariusz Sankowski, Pixabay |
Czy ptaki to dinozaury?
Systematyka organizmów żywych jest tworem sztucznym, stworzonym przez człowieka na potrzeby ich klasyfikowania, opisywania, prowadzenia badań, edukowania o nich. To, że jakąś grupę zwierząt uznajemy za ssaki, inne za stawonogi, że jedne rośliny to widłaki, a kolejne to okrytonasienne, jest wymysłem ludzi. Bardzo przydatnym. Istnieją różne taksonomiczne zasady tego, w jaki sposób kategoryzujemy organizmy. Najpopularniejsza, którą ja też się z reguły posługuję, to systematyka bazująca i na podobieństwie cech i pokrewieństwie ewolucyjnym.
Obok niej, uznawana nieraz za nowocześniejszą i najrealniej oddającą rzeczywistość, choć dla wielu mniej praktyczną (przydatność zależy tutaj też od tego, w jakiej dokładnie dziedzinie biologii robi się badania), znajduje się systematyka filogenetyczna, ściśle kladystyczna, która próbuje bazować wyłącznie na pokrewieństwie ewolucyjnym (w ekstremalnej wersji nawet jedynie na badaniach poznanych sekwencji genetycznych i na bioinformatyce) i porządkować grupy organizmów według drogi ewolucyjnej, jaką przeszli ich przodkowie.
 |
| Za: Gabicuz, Pixabay |
Czy dinozaury wyginęły?
Według najpowszechniejszej i zwykle najbardziej przydatnej systematyki ptaki są odrębną od gadów gromadą kręgowców. Jednak zoologowie preferujący ściśle ewolucyjny porządek zaliczają ptaki do gadów. Podczas gdy w ścisłej kladystyce ptaki są uznawane za dinozaury. Gdyż według wiedzy, jaką posiadamy obecnie, wyewoluowały bezpośrednio z dinozaurów gadziomiedniczych. A dokładniej z populacji teropodów. Żadna filozofia, nic szczególnego. Ale jeśli ktoś nie miał o pokrewieństwie ptaków z dinozaurami pojęcia, może to na nim robić wrażenie. W końcu dinozaury kojarzą się z wymarłymi dawno istotami, a okazuje się, że gołąb, wróbel czy kawka, także mogą być uznane za dinozaury.
Czasami stykam się z osobami, które autorytatywnie twierdzą, że ptaki to zawsze dinozaury. W okresie nominacji byłej premier Ewy Kopacz do Biologicznej Bzdury Roku 2019 za wypowiedź, że ludzie żyli razem z dinozaurami, spotykałem się z takim podejściem najczęściej. Było ono wykorzystywane do obrony polityczki (która sama przyznała się do błędu). I twierdzenia, że to ja się pomyliłem przy nominacji. Ludzie tacy są zwolennikami kladystyki – i dobrze, bo ma ona mocne zakorzenienie w dowodach. Jednak nie znaczy to, że systematyka ewolucyjno-morfologiczna nie ma).
Systematyki różne są i różnie odpowiadają na pytanie, czy ptaki to dinozaury
Mówienie o systematyce tak, jakby istniała tylko jedna, filogenetyczna, zwłaszcza gdy jasno z kontekstu wynika, że chodzi o tę najpowszechniejszą i najszerzej uznawaną (jak miało to miejsce przy wypowiedzi Ewy Kopacz), to po prostu wprowadzanie w błąd, co robią niestety niejednokrotnie nawet uznani biolodzy. Prawdziwe jest zarówno zdanie, że dinozaury wyginęły, jak i że wciąż żyją pod postacią ptaków. To kwestia tego, do jakiej systematyki biologicznej nawiązujemy. Jeśli chcemy nazywać współczesne ptaki dinozaurami, to dobrym rozwiązaniem jest też nazywanie ich nowoczesnymi dinozaurami.
Artykuł ten mogłem napisać dzięki wsparciu na portalu Patronite, za co uprzejmie dziękuję moim Patronom. Jeśli tekst się Państwu podoba, zachęcam do odwiedzenia mojego profilu w tym serwisie i dołączenia do moich Patronów. Pięć lub dziesięć złotych nie jest dużą kwotą. Jednak przy wsparciu wielu mogę dzięki niemu poświęcać czas na pisanie artykułów, nagrywanie podkastów oraz utrzymywać i rozwijać stronę.
To nie przypadek że osoby które negują ewolucję to w większości ci którzy obierają jajka od tej grubszej strony
Największym zaskoczeniem, dla osób, które nie są zaznajomione z systematyką filogenetyczną, jest stwierdzenie, że ptaki nazywa się dinozaurami ZAMIAST kolejnym etapem ewolucji – zwierzętami, które wyewoluowały z dinozaurów.
Dla osób, które wiedzą, że ptaki istnieją od co najmniej 120 mln lat (i współczesne ptaki wyewoluowały z tych prastarych, a nie z ostatnich jaszczurów), czyli są starsze od wielu gatunków dinozaurów nieptasich, fakt nazwania ich samych dinozaurami, lub nie, to faktycznie jedynie kwestia nomenklatury i posłużenia się jedną systematyką zamiast drugiej.
Do wcześniejszego komentarza: Ptaki nie wyewoluowały z jaszczurów, tylko z dinozaurów – dinozaury to nie „jaszczury”; nie były nawet blisko spokrewnione z jaszczurkami. Teropody, czyli podrząd dinozaurów, od których pochodzą ptaki, żyły do końca kredy, czyli do końca ery dinozaurów – według najnowszej wiedzy naukowej to właśnie z nich wyewoluowały ptaki. Dowodem na to zresztą jest praptak archeopterysks, którego szczątki pochodzą sprzed 150 mln lat.